تب و تاب بلک‌فرایدی در ایران؛ فروش بیشتر یا فریب مشتری؟

موج خرید پرطرفدار موسوم به «جمعه سیاه» در سال های اخیر چهره جدیدی در بازار ایران ایجاد کرده است و بسیاری از فروشگاه ها با تبلیغ تخفیف های غیرعادی سعی در تشویق مشتریان به خریدهای هیجان انگیز دارند.

در حالی که مفهوم اصلی بلک فرایدی ریشه در بازارهای آمریکا دارد، نسخه ایرانی این رویداد بیش از آنکه مبتنی بر کاهش قیمت واقعی باشد، به رقابت تبلیغاتی بین فروشگاه‌ها تبدیل شده است.

گزارش های میدانی نشان می دهد که بسیاری از فروشگاه ها با نصب پوسترها و بنرهای بزرگ روی ویترین ها هفته ها قبل از جمعه سیاه وعده تخفیف های سنگین تا 70 و حتی 80 درصد را می دهند.

در ظاهر، این روند فضای رقابتی بازار را فعال می کند، اما در عمل سطح قابل توجهی از بی اعتمادی را در بین خریداران ایجاد کرده است.

بررسی قیمت ها در برخی از فروشگاه های اینترنتی و فیزیکی حاکی از آن است که قبل از شروع این رویداد، قیمت تعدادی از کالاها افزایش یافته و سپس به عنوان تخفیف ویژه بلک فرایدی به قیمت اصلی و یا اندکی کاهش یافته است.

این روش یکی از مهم ترین انتقاداتی است که کارشناسان درباره صحت تخفیف های جمعه سیاه در ایران مطرح می کنند.

افزایش تبلیغات، هیجانات اجتماعی و فشار روانی برای از دست ندادن فرصت خرید باعث شده تا تعدادی از شهروندان بدون برنامه ریزی مالی و تنها تحت تاثیر فضای رسانه ای اقدام به خرید کنند که این امر چرخه مصرف گرایی را تشدید کرده و بخش قابل توجهی از درآمد خانوار را به سمت کالاهای غیرضروری سوق داده است.

از سوی دیگر، برخی از کسب و کارهای کوچک نیز با تلاش برای عقب نماندن از این موج، مجبور به ارائه تخفیف هایی شده اند که گاه با ساختار درآمد و هزینه واقعی آنها همخوانی ندارد.

این موضوع می تواند فشار اقتصادی مضاعفی را بر خرد فروشان وارد کند و در بلندمدت منجر به تضعیف ثبات اقتصادی آنها شود.

بلک فرایدی راهی برای خارج کردن اقلام با تقاضای کم است

در همین راستا مجید گودرزی کارشناس اقتصادی در گفتگو با میزان وی بیان کرد: بلک فرایدی یک روش فروش است که در کشورهای غربی برای خروج کالاهای کم تقاضا از انبار و کاهش هزینه های نگهداری استفاده می شود.

وی تصریح کرد: در این شیوه فروش، فروشنده مجبور می شود برای جلوگیری از رکود محصول، قیمت را به حدی کاهش دهد که برای مصرف کننده جذاب باشد. این مدل در کشورهای پیشرفته با نظارت دقیق اجرا می شود و تخفیف ها واقعی است.

گودرزی با اشاره به تفاوت نسخه ایرانی بلک فرایدی با نسخه اصلی افزود: متاسفانه در ایران بسیاری از فروشگاه ها از عناوینی مانند بلک فرایدی، فروش فوق العاده یا حراج استفاده می کنند اما قیمت های درج شده واقعی نیستند. برخی ابتدا قیمت کالا را بالا می برند و سپس قیمت اصلی را با درصدهای غیر واقعی به عنوان تخفیف اعلام می کنند که مصداق فریب مصرف کننده است.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: بخش مهمی از این مشکل مربوط به سیستم توزیع ناکارآمد است و تعداد بالای فروشگاه ها باعث شده است که توزیع کنندگان نتوانند هزینه های خود را مدیریت کنند و در نهایت این هزینه ها را به مصرف کننده منتقل کنند.

نبود سازوکارهای نظارتی عامل گسترش تخفیف های غیر واقعی است

وی بیان کرد: نبود ساز و کارهای نظارتی جدی باعث شده تخلفاتی از جمله استفاده از الفاظ فریبنده، درج قیمت های جعلی و ارائه تخفیف های غیرواقعی رواج یابد.

به گفته گودرزی، در دنیا اگر فروشگاهی با این روش ها مردم را فریب دهد با جرایم سنگین مواجه می شود اما در کشور ما این برخوردها کمتر دیده می شود.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به تبعات این رفتار برای مصرف کننده گفت: این رفتارهای غیرشفاف هم به ضرر تولیدکننده و هم به ضرر مصرف کننده است. وقتی تخفیف ها واقعی نباشد، بازار بی ثبات می شود و بی اعتمادی مردم بیشتر می شود.

وی ادامه داد: بخشی از کالاهایی که باید وارد چرخه فروش شود همچنان در انبار باقی مانده و منابع کشور هدر می رود.

گودرزی درباره راه های اطلاع رسانی نیز اظهار داشت: مردم فقط به برچسب های تخفیف اعتماد نکنند و لازم است قبل و بعد از تخفیف قیمت ها را بررسی کنند. تجربیات کاربر در برخی از پلتفرم ها، مانند بخش نظرات، می تواند به شفافیت و جلوگیری از سوء استفاده کمک کند.

این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: در صورت واقعی بودن تخفیف ها، فروشندگان از رکود خارج می شوند، مصرف کننده کالا را با قیمت مناسب می گیرد و سرمایه ذخیره شده به چرخه اقتصاد باز می گردد.

انتهای پیام