ضعف ساختار حکمرانی دانش، عامل غیبت زنان در ترویج علم

به گزارش روز یکشنبه ایرنا از مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، آیین بیست‌وپنجمن سالگرد تاسیس انجمن ترویج علم ایران با حضور جمعی از برندگان دوره‌های پیشین این جایزه، اعضای انجمن ترویج علم، فعالان حوزه ترویج علم و اعضای هیات موسس این انجمن برگزار شد.

خدیجه جدا در این رویداد بیان کرد: در گام نخست باید بپذیریم که ترویج علم بخشی از سیاست عمومی علم است و سپس بررسی کنیم که چرا بخشی از جامعه علمی که در بسیاری از موقعیت‌های اجتماعی نقش تعیین‌کننده دارد، در این ساختارها حضور مؤثر ندارد.

وی افزود: البته در ایران، حضور کمّی زنان در فعالیت‌های علمی نسبتا بالاست، اما این حضور در لایه‌های تصمیم‌ساز و ترویجی، ساختارمند نشده است.

مشاور امور بانوان معاون علمی ریاست جمهوری تصریح کرد: آمارها گویای این است که زنان عضو غائب یا غیرموثر در شوراهای ملی، ستادهای ترویج، نمایشگاه‌های بزرگ علم و انجمن های علمی هستند. این در حالی‌ است که تجربه اثبات کرده، جایگاه اجتماعی و نقش ارتباطی زنان می‌تواند آنها را به بازیگرانی طبیعی برای میانجی‌گری میان نهاد علم و جامعه تبدیل ‌کند. این نقش در حوزه‌هایی مثل سلامت، آموزش، محیط زیست و مصرف آگاهانه؛ اثرگذارتر است.

جدا، عدم وجود تحلیل درست از جنسیتِ نقش‌ها را عامل مهمی در کمرنگ بودن حضور زنان در بخش‌های تصمیم‌ساز و ترویجی عنوان کرد و گفت: در این زمینه نه داده‌های تفکیکی تولید می‌شود، نه ارزیابی نظام‌مندی از میزان مشارکت واقعی زنان در طرح‌های علم عمومی در دسترس است.

وی ادامه داد: در شرایطی که نهاد علم با چالش‌هایی در سطح پذیرش اجتماعی، اعتبار عمومی و مقاومت فرهنگی نسبت به برخی فناوری‌ها روبه‌رو است، ترویج علم باید بتواند با جامعه وارد گفت‌وگویی واقعی شود و این گفت‌وگو، بدون مشارکت گروه‌های مختلف اجتماعی، از جمله زنان، ناقص می‌ماند.

به گفته مشاور امور بانوان معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری، تجربه‌های بین‌المللی نشان می‌دهد زنانی که در ترویج علم فعالیت حرفه‌ای دارند، بر اقشار متنوع جامعه به‌ویژه در محیط‌های آموزشی، رسانه‌های عمومی و طرح‌های محلی اثرگذارتر هستند.

جدا، موانع اصلی مشارکت زنان در ترویج علم را به سه دسته تقسیم کرد و گفت: «نبود مسیر حرفه‌ای روشن برای فعالیت به‌عنوان مروج علم»، «فقدان داده‌های دقیق درباره میزان و کیفیت مشارکت زنان در برنامه‌های ترویجی» و «نبود نگاه سیاستی به مساله تنوع اجتماعی در طراحی برنامه‌های ترویجی»؛ مهم‌ترین عوامل کاهش مشارکت بانوان در عرصه‌های ترویج علم است.

وی ایجاد یک برنامه ملی برای توانمندسازی و سازماندهی زنان در حوزه علم عمومی را یکی از راهکارهای رفع این موانع دانست و بیان کرد: این برنامه می‌تواند از طریق یک مرکز یا شبکه رسمی در همکاری با انجمن ترویج علم، بنیاد علم در معاونت علمی و دانشگاه‌های واجد صلاحیت شکل بگیرد.

مشاور امور بانوان معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری، با اشاره به ضرورت تعریف محورهای اجرایی برای این برنامه ملی، گفت: «آموزش و حرفه‌ای‌سازی مروجان زن علم در حوزه‌های کلیدی»، «طراحی ابزار سنجش مشارکت واقعی زنان در برنامه‌های علم عمومی» و «ایجاد شبکه‌ای از زنان واسط علم و جامعه در مقیاس ملی و منطقه‌ای، با مأموریت‌های مشخص» می‌تواند محورهای اصلی این برنامه باشد.

به گفته این مقام مسئول، این اقدام، صرفا جبران یک کمبود نیست، بلکه حرکتی در جهت بازطراحی زیرساخت گفت‌وگوی اجتماعی علم در کشور است.

مشاور امور بانوان معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری معتقد است که نمی‌توانیم نسبت میان علم و جامعه را ترمیم کنیم، مگر آن‌که مصداق‌ها و ترجمان‌های متنوعی برای آن بسازیم که بخشی از این ترجمان، به‌شکل طبیعی از دل تجربه و زبان زنان برمی‌آید.

جایزه ترویج علم در ۲۵ دوره برگزاری خود، به دنبال معرفی مروجان علم و تشویق عمومی به فعالیت و زمینه‌سازی برای ارتقای بینش و تفکر علمی در جامعه است و از افراد یا سازمان‌هایی که بهترین و مؤثرترین فعالیت‌ها را برای همگانی‌ کردن علم، گسترش اندیشه و فرهنگ علمی در ایران و کاربرد علم در هریک از سطوح زندگی اجتماعی انجام داده‌اند، قدردانی می‌کند.