موفقیت دانش‌بنیان‌ها در بومی‌سازی مکمل خوراکی زنبور عسل

به گزارش خبرنگار گروه علمی ایرنا، بر اساس سرشماری سال ۱۴۰۳، تعداد کلنی‌های زنبور عسل در ایران به ۱۰ میلیون و ۸۰۰ هزار کلنی رسیده و تولید عسل کشور در سال گذشته حدود ۱۲۷.۷ هزار تن بوده که نسبت به سال ۱۴۰۲ به میزان ۱۲۱ هزار تن (۵.۶۳ درصد) افزایش داشته است.

همچنین تولید سایر محصولات زنبور عسل از جمله ژل رویال حدود ۱۱ تن، گرده گل ۸۶۲ تن، بره موم ۲۱۱ تن، موم بیش از ۲ هزار و ۶۰۰ تن و زهر زنبور عسل نیز ۹.۶ کیلوگرم بوده است و در بخش واحدهای زنبورداری نیز در سال ۱۴۰۳ تعداد ۹۲ هزار و ۱۲۲ واحد زنبورستان در کشور شناسایی شده است.

اما نیاز غذایی کلونی زنبور عسل بسته به فصول مختلف سال تغییر می‌کند به طوریکه فصل زمستان به دلیل نبود گل در طبیعت و سرمای هوا که موجب کم تحرکی و نداشتن قدرت پرواز در این موجودات می‌شود، زنبور عسل به موجودی مصرف کننده و آسیب پذیر تبدیل می‌شود.

اما آمار زیاد مرگ و میر کلونی‌های زنبور عسل طی فصل زمستان در بسیاری از کشورها از جمله ایران و تلفات زنبورها اغلب به نبود تغذیه کافی یک مجموعه دانش‌بنیان کشورمان را برآن داشت که با انجام یک طرح پژوهشی و با همکاری یکی از شتاب دهنده ها و پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی دانشگاه شهیدبهشتی خوراک کامل زنبور عسل را مشابه نمونه وارداتی بومی سازی و تولید کند.

در این فصل زنبور عسل از ذخایر قندی (عسل) و پروتئینی (گرده گل) که در فصول “شهدخیز” طبیعت ذخیره کرده است، تغذیه می‌کند. از آنجایی که تغذیه مصنوعی زنبور عسل بنابر دلایلی همچون تامین غذای زمستانی و جبران کمبود عسل موجود در کندو و تحریک ملکه برای تخمگذاری امری اجتناب ناپذیر است، بنابراین زنبورداران نیازمند جایگزین‌هایی برای کمبود شهد گل و عسل هستند.

مدیر عامل این شرکت دانش بنیان در گفت و گو با خبرنگار گروه علمی ایرنا با بیان اینکه، این مجموعه در سال ۱۴۰۱ و پس از طی مراحل قانونی ثبت و کار خود را با یک شتاب دهنده و طرح تحقیقاتی علمی خوراک بومی مطابق با زیست بوم و ژنتیک زنبورعسل آغاز کرد، افزود: در ابتدا تمامی مراحل مهندسی معکوس و شناسایی روش های تولید نمونه خارجی انجام پذیرفت.

محمدرضا عینی افزود: در ادامه با تلاش محققان پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی دانشگاه شهید بهشتی، کار بومی سازی و مطابقت خوراک با ژنتیک زنبورهای عسل کلنی های ایرانی انجام پذیرفت.

وی اضافه کرد: در این راستا این مجموعه فناور با احداث یک واحد زنبورستان علمی – تحقیقاتی در محل دانشگاه شهید بهشتی همراه با متخصصان تجربی زنبور داری حدود یکسال به کارآزمایی بالینی روی کلنی های مستقر در زنبورستان پرداخت.

این فعال حوزه دانش بنیان در خصوص نقش تغذیه مکمل در حمایت از صنعت زنبورداری اظهارکرد: در مجموع، صنعت زنبورداری ایران با وجود ظرفیت‌های بالای تولید و اشتغال‌زایی، با چالش‌های متعددی روبه‌رو است و در این بین استفاده از تغذیه مکمل می‌تواند به عنوان یک راهکار مؤثر در مقابله با برخی از این چالش‌ها مطرح شود.

وی در خصوص مزایای استفاده از غذای کمکی در صنعت زنبورداری با تاکید براینکه، در فصول کمبود منابع از جمله سرما، غذای کمکی می‌تواند انرژی مورد نیاز زنبورها را تأمین کند، افزود: استفاده از مکمل‌های غذایی می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی زنبورها کمک کرده و آن‌ها را در برابر بیماری‌ها مقاوم‌تر کند. ضمن اینکه تغذیه مناسب می‌تواند منجر به افزایش تولید عسل و بهبود کیفیت آن شود.

دکتری مدیریت کسب و کار از دانشگاه تهران در ادامه با تاکید براینکه، هزینه بالای خرید غذای کمکی می‌تواند برای زنبورداران مشکل‌ساز باشد، گفت: خوراک زنبور عسل تولید داخل به طورحتم نقش بسیار مهمی در پایداری و توسعه صنعت زنبورداری کشور خواهد داشت.

وی افزود: از این رو به منظور تکمیل فرآیند مطالعات بالینی تفاهم نامه مشترک با اتحادیه سراسری زنبورداران ایران منعقد شد تا نتایج آزمایشات و تحقیقات در همه نقاط کشور انجام و صحت آن تایید شود. محصولی که دارای پتانسیل بالایی برای رقابت با نمونه‌های خارجی باشد و با توجه به کیفیت مناسب و قابلیت تطبیق با نیازهای اقلیمی و زیستی زنبورهای بومی، از جایگاه قابل توجهی در بازار داخلی و حتی بازارهای صادراتی برخوردار باشد.

به گفته این فعال حوزه دانش بنیان، آناتومی زنبورعسل به شکلی است که اگر ترکیبات موجود در خوراک آن در حد میکرون خرد نباشد امکان استفاده از آن وجود ندارد، ضمن اینکه کلیه ترکیبات نیز باید از ساختار مولکولی ساده و بدون پیچیدگی برخوردار باشد.

وی تصریح کرد: هم اکنون تمامی مراحل ساخت و طراحی رآکتور مناسب تولید خوراک زنبور با هدف شکستن مولکول ها و تبدیل به ترکیبات ساده تر با کمک مهندسان و محققان دانشگاه شهید بهشتی و مجموعه دانش بنیان ما انجام شده و کار تولید خوراک زنبور عسل مطابق با زیست بوم و نژادهای رایج در کشور به اتمام رسیده است.

مدیر عامل این شرکت دانش بنیان با بیان اینکه، هم اکنون این مجموعه تنها تولید کننده این محصول خوراکی برای زنبور در ایران است، در پاسخ به این سوال که پیش از این تولید نمونه محصول خوراک زنبور عسل محدود به چه کشورهایی بوده است، تصریح کرد: این مکمل در حال حاضر در کشورهای اسپانیا، اسلوونی و سوئد تولید می شود.

وی، هضم آسان، برخورداری این خمیر مکمل خوراک زنبور از کمترین مقدار ساکاروز نسبت به نمونه اسپانیایی، شکرک نزدن، عاری از هرگونه باقیمانده ذرات قندی در کندو پس از مصرف، عاری از ترکیبات شیمیایی سمی (HMF)، افزایش تخم ریزی و جمعیت کلنی و همچنین افزایش انرژی زنبورها را از جمله ویژگی های این محصول نوآورانه نام برد.

عینی در عین حال با اشاره به چالش‌ها و ملاحظات استفاده از غذای کمکی برای زنبورها، نوع کیفیت غذای کمکی را بسیار مهم خواند و تاکیدکرد: استفاده از غذای کمکی با کیفیت پایین می‌تواند به سلامت زنبورها آسیب برساند.

این فعال حوزه دانش بنیان همچنین ماندگاری بالای این مکمل و مقرون به صرفه بودن محصول برای زنبورداران را از دیگر مزیت های خمیر شیرین تولیدی عنوان کرد و در ادامه تصریح کرد: با اتمام همه مراحل آزمایشگاهی، نیمه صنعتی و احداث خط تولید در کشور، از خروج میلیون ها دلار ارز جلوگیری می شود و در حال حاضر اشتغالزایی حدود ۶۰ نفر به شکل مستقیم و غیرمستقم را به دنبال داشته است.

مدیر عامل این شرکت دانش بنیان با بیان اینکه، هم اکنون این مجموعه تنها تولید کننده این محصول خوراکی برای زنبور در ایران است، در پاسخ به این سوال که پیش از این تولید نمونه محصول خوراک زنبور عسل محدود به چه کشورهایی بوده است، تصریح کرد: این مکمل در حال حاضر در کشورهای اسپانیا، اسلوونی و سوئد تولید می شود.وی همچنین با اعلام اینکه، این مجموعه دانش بنیان درصدد تکمیل سبد محصولات متنوع خوراک زنبور خود با انجام تحقیق و توسعه در سال جاری به منظور پیشگیری از بیماری ها و تقویت سیستم ایمنی زنبورعسل است در عین حال افزود: این امر نیازمند یاری و حمایت های معنوی و تسهیلات در امور مجوزها توسط مسئولان مربوطه است.

وی یادآورشد: خوراک زنبور عسل داخلی نه تنها به عنوان یکی از عوامل کلیدی حفظ سلامت و افزایش بهره‌وری کلنی‌ها محسوب می‌شود، بلکه می‌تواند در آینده‌ای نزدیک به عنوان یکی از کالاهای ارزآور و راهبردی کشور مطرح شود.

عینی معتقد است سرمایه‌گذاری و حمایت بیشتر از تولید داخلی این محصول، می‌تواند به تقویت اقتصاد زنبورداری و ایجادفرصت‌های جدید اشتغال و درآمدزایی منجر شود و جایگاه ایران را در بازار جهانی تقویت کند. ضمن اینکه انجام طرح های مشترک دانشگاهی با صنعت که منجر به تولید نهایی و مهم تر از آن به کسب درآمد ارزی منتهی شود، نمونه کاملی از تجلی پروژه ملی و مطابق با شعار امسال رهبر معظم انقلاب با عنوان «سرمایه گذاری برای تولید» است.