پیشرفت ایران از مسیر فناوری و نهادسازی؛ روایت یک کنگره ملی

شانزدهمین کنگره پیشگامان پیشرفت با محوریت “جوانان و پیشرفت ایران” برگزار شد

به گزارش خبرنگار علمی ایرنا، محمدنبی شهیکی، معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، روز سه‌شنبه در افتتاحیه شانزدهمین کنگره پیشگامان پیشرفت، به تشریح نظریه «قفل‌شدگی» یا «تله درآمد متوسط» و اثرات آن بر توسعه و رشد اقتصادی پرداخت.

وی اعلام داشت: برخی کشورها توانستند به سطح درآمد بالا دست یابند، در حالی که برخی دیگر در دام درآمد متوسط گرفتار شده‌اند و نتوانستند آهنگ رشد اقتصادی خود را به سطح معناداری افزایش دهند. همچنین، کشورهایی نیز وجود دارند که تراز درآمدی و عملیاتی آنها بسیار پایین است.

ایشان با اشاره به اینکه ۱۰۸ کشور در دام درآمد متوسط قرار دارند، گفت: رشد اقتصادی تابع عواملی نظیر نیروی انسانی، سرمایه و سرمایه‌گذاری در حوزه‌های خدمات، تجارت و صنعت است. اما سوال اصلی این است که چرا برخی کشورها توانستند از این تله عبور کرده و رشدهای اقتصادی بالای ۱۰ درصد را تجربه کنند، در حالی که دیگر کشورها موفق نبودند.

 نباید رشد اقتصادی را صرفاً به‌عنوان یک عدد در نظر گرفت. در سطح جهانی، رشد اقتصادی با ایجاد ارزش افزوده معنادار در سطوح مختلف همراه است و این ارزش در قالب فرصت‌ها و توانمندی‌های اقتصادی یک کشور تعریف می‌شود.

شهیکی تأکید کرد: مطالعات یک دهه اخیر نشان می‌دهد کشورهایی با درآمد پایین، اقتصاد خود را بیشتر بر منابع طبیعی بنا کرده‌اند. اما کشورهای با درآمد متوسط، ترکیبی از نیروی انسانی، سرمایه مالی و نهادسازی را تقویت کرده‌اند. برای عبور از دام درآمد متوسط، نهادسازی پیشرفته و متفاوت مورد نیاز است.

وی افزود: کشورهایی که موفق به عبور از دام درآمد متوسط شدند، سرمایه‌گذاری جدی در حوزه نوآوری، فناوری‌های پیشرفته، و نقش‌آفرینی در زنجیره ارزش جهانی داشته‌اند. این کشورها حدود ۵۵ تا ۵۷ درصد از جریان خلق ثروت جهانی را در اختیار دارند.

شهیکی در ادامه گفت: برای خروج از تله درآمد متوسط، نیازمند نهادسازی فناوری‌محور هستیم. این کشورها با رشد کسب‌وکارهای نوپای تکنولوژیک (نیوکورن‌ها)، محصولات پیچیده و سرمایه‌گذاری در R&D توانستند به این موفقیت دست یابند.

وی تصریح کرد: تئوری درآمد طبقه متوسط یک واقعیت است و با تکیه بر نهادهای سنتی نمی‌توان از این چرخه خارج شد. میدان فناوری یک فرصت‌ساز مهم برای آینده کشور است و باید ساختار دانشگاه‌ها و ابرروندها را بازتعریف کرد. سرمایه‌گذاری در این حوزه باید یکی از اولویت‌های اصلی توسعه کشور باشد.

در ادامه، حجت‌الله حاجی‌حسینی، عضو اندیشکده چرخه نوآوری الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، گزارشی از روند برگزاری کنگره ارائه کرد. وی گفت: این کنگره با همکاری مشترک مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، و پارک‌های علم و فناوری دانشگاه‌های شهید بهشتی، شریف، تربیت مدرس، و سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران برگزار شده است.

وی به آمارهای مربوط به نتایج داوری، فعالیت‌های برجسته و برنامه‌های آینده این کنگره نیز اشاره کرد.

سخنرانی مسئولان پارک‌های علم و فناوری

فریبرز مسعودی، رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی، ضمن اشاره به ایجاد مراکز متعدد نوآوری در کشور، از ظرفیت بهره‌مندی از دانش اعضای هیئت‌علمی و همکاری با شرکت‌های بزرگ و بدنه دانشجویی سخن گفت. وی ادامه این مسیر را با برگزاری چنین کنگره‌هایی امیدبخش دانست.

وی همچنین بهره‌برداری از فضای مجازی و برگزاری همزمان کنگره در چندین مرکز و دانشگاه را ابتکاری قابل تقدیر توصیف کرد.

شهریار نیک‌نژاد، رئیس پارک علم و فناوری سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران، نیز ضمن اشاره به سابقه همکاری این سازمان با مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، از توجه کنگره به چالش‌ها و موانع پارک‌های علم و فناوری قدردانی کرد.

این نشست با حضور مدیران ۲۰ شرکت فعال در پارک‌های علم و فناوری برگزار شد و محور آن، بررسی چالش‌ها و نوآوری‌های مرتبط با پیشرفت در این شرکت‌ها بود. نتایج این مباحث به مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت منتقل خواهد شد.

محورهای کنگره

شانزدهمین کنگره پیشگامان پیشرفت با عنوان «جوانان و پیشرفت ایران: با تأکید بر فناوری و نوآوری (چالش‌ها، فرصت‌ها و راهکارها)» به صورت حضوری و برخط با حضور صادق واعظ‌زاده، رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت برگزار شد.

محورهای اصلی کنگره عبارت‌اند از:

• قابلیت‌ها و ظرفیت‌های ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی در حوزه فناوری‌های نوین؛

• چالش‌ها و موانع داخلی و خارجی پیشرفت نوآوری و فناوری؛

• نقش فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی و سازمان‌های سکویی در پیشرفت کشور؛

• نقش‌آفرینی شرکت‌های دانش‌بنیان و پارک‌های علم و فناوری در توسعه فناوری‌های نوین؛

• جایگاه فن‌بازارها در گسترش نوآوری و جذب سرمایه؛

• تجربه‌های موفق جهانی در حکمرانی فناوری‌های نوظهور.

در جریان این کنگره، ۱۹ مقاله منتخب، ۱۶ سخنرانی و ۱۱ اثر ادبی در قالب ۶ نشست تخصصی ارائه شد. همچنین ۵۱ مقاله پوستری منتخب و رساله‌های برتر نیز معرفی و تقدیر شدند.